Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında en çok görülen nörogelişimsel bozukluklardan birisidir. DEHB’nin görülme sıklığı ile ilgili veriler, kullanılan yönteme göre değişmekle birlikte, bu bozukluğun çocuk ve ergenlerde %5-8 arasında görüldüğünü bildirilmektedir. Diğer taraftan DEHB erkeklerde kızlardan daha sık görülen bir rahatsızlıktır, bu fark klinik örneklemlerde daha da belirgin olarak görülmektedir.
DEHB, temel olarak iki temel belirti kümesinden oluşur. Bunlar; dikkat eksikliği ve hiperaktivite/dürtüselliktir. Dolayısı ile bozukluk karşımıza genel olarak 3 tip olarak çıkar. Bunlar Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu, hiperaktivitenin ön planda olduğu ve her iki durumun bir arada olduğu durumlardır.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Neden Kaynaklanır?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu sebebi tam olarak bilinen bir rahatsızlık değildir. Ancak yapılan çalışmalar bozukluğun %76 genetik olarak aktarılan ve kabaca nörobiyolojik sebepten yani beynimizin prefrontal (ön) bölgesinin olgunlaşmasının gecikmesinden kaynaklandığını göstermektedir. Bireyin yaşı ilerledikçe belirtilerde ki özellikler hiperaktivite belirtilerinde azalmalar gözlenir. Bunun yanı sıra düşük ağırlıklı doğumlar, 37. Haftadan önceki doğumlar ayrıca gebelikte sigara, alkol ve uyuşturucu gibi maddelerin kullanımının da hastalığın görülmesinde etkili olduğu düşünülmektedir. Öte yandan DEHB ile zeka düzeyi arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Dolayısı ile halk arasında yaygın bir görüş olan, “hastalığın üstün zekalı bireylerde görülme sıklığı” diye bir durum söz konusu değildir. Bozukluk her zeka düzeyinde görülebilmektedir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Ne Zaman Görülmeye Başlar?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri çocuklarda genellikle 3-4 yaşlarında görülmeye başlamakla birlikte, çocuğun normal gelişim sürecine bağlı davranışsal durumlar (hareketlilik, dürtüsellik ve dikkat dağınıklığı) DEHB belirtilerine benzediği için bozukluğun tanısı, sağlıklı biçimde, ancak okul döneminde konabilmektedir.
Dikkat Eksikliği ve Dikkat Dağınıklığı Farkı
Dikkat eksikliği ya da dikkat dağınıklığı zaman zaman bir biri yerine kullanılan tanımlamalar olup aynı şeyi ifade etmektedir. Güçlü tanı koymak için klinik görüşmeler psikometrik testle ve nöropsikiyatrik testler yapılmaktadır. Takip görüşmeleri ve ayrıntılı değerlendirmeler tedavinin daha sağlıklı ve planlı sürmesine yardımcı olur.
Bir çocuk ve gencin haz aldığı ve sevdiği kendini çok iyi hissettiği etkinlik ve aktiviteleri yaparken dikkat süresinin çok iyi ve uzun olması dikkat dağınıklığının olmadığı anlamına gelmez. Çünkü insan beyni haz aldığı aktiviteler yaparken kendi kendini tolere ve tedavi edebilir. Önemli olan genel ve günlük görev ve sorumluluklarda, işlerde dikkat süresinin ve gücünün tam olarak ne düzeyde olduğunu belirlemek ve değerlendirmektir.
DEHB BELİRTİLERİ
DEHB tanısı için dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtilerinin en az 6 tanesinin en az 6 ay süreyle görülmesi gerekmektedir. Yetişkinlerde ise tanı için bu belirtilerin en az 5 tanesinin görülmesi yeterlidir. Ayrıca bu belirtiler kişinin gelişimsel dönemi ile olmamalı ve kişinin günlük hayatını, iş-okul hayatını olumsuz etkilemelidir.
Dikkat Eksikliği Belirtileri:
- Okul ve iş yaşamında devamlı olarak dikkatsizlikten kaynaklanan hatalar yapma veya dikkat gerektiren işlerde başarılı olamama
- Dikkatini toplamada ve sürdürmede belirgin olarak zorlanma
- Karşısındaki kişi konuşurken onu dinlemede zorlanma, devamlı olarak dikkatin başka yönlere kayması ve bundan dolayı konuşulanları anlayamama
- Kendisine verilen görevleri tamamlamakta zorlanma
- Yapılması gereken görevleri organize etmede zorlanma, genel olarak dağınık çalışma, zamanını doğru ayarlamama ve çoğunlukla okulda-işte görev teslim zamanlarını kaçırma
- Mental efor ve dikkat gerektiren görevlerden hoşlanmama ve mümkün oldukça bu tarz işlerden kaçınma
- Devamlı olarak eşyalarını kaybetme (kalem, kitap, gözlük, anahtar vb.)
- Dış faktörlerden çok çabuk etkilenme ve dikkatin hızlı dağılması
- Günlük hayatta yapılması gereken sorumlulukları devamlı olarak unutma
Hiperaktivite ve Dürtüsellik Belirtileri:
- Yerinde duramama; hiperaktif bireylerde en sık görülen davranışlardan birisi, olduğu yerde sabit duramamaları ve devamlı olarak parmaklarını masaya tıklatma, ayaklarını zemine vurma vb. davranışlar sergilemeleridir.
- Sınıfta veya iş yerinde, uzun süre oturur pozisyonda duramama ve uygun olmayan zamanlarda devamlı olarak yerlerinden kalkıp etrafta dolaşmaya başlama
- Devamlı olarak koşma, tehlikeli yerlere tırmanma davranışları gösterme; yetişkin bireylerde ise sürekli hareket etme ihtiyacı hissetme
- Sessizlik gerektiren aktivitelerde, oyunlarda başarısız olma,
- Çok konuşma, İletişimde sabırlı olamama, kendisine sorulan soru daha bitmeden cevap verme veya karşılıklı diyaloglarda karşısındaki konuşmasını bitirmeden konuşmaya başlama
- Sırada beklemesi gereken durumlarda sabırlı olamama ve zorlanma
- Başka insanların diyaloglarına ve aktivitelerine çağrılmadan katılma, konuşmaların, oyunların vb. bir anda içine dalma
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi
DEHB’nin İlaçsız Tedavisi
DEHB tedavisinde her aşamada ilaç kullanılmaz. Özellikle, İşlevselliği bozmayacak düzeyde yani hafif belirtilerin olduğu olgularda ilaç tedavisi uygulaması önerilmez. Yaşamın programlanması, spor-sanat-sosyal faaliyetler, dikkat güçlendirmek için egzersizler-çalışmalar, aile-okul bilgilendirilmesi yapılır. Burada DEHB’li bireyin ve ailesinin uyması beklenen tutum davranış önerileri, aile eğitimleri, okula yönelik müdahaleleri içeren geniş ve kapsamlı bir tedavi önerilir. Bu tedavinin kapsamında psikoterapi ve psiko-sosyal terapiler vardır. Bireyin ve bozukluğun durumuna göre bu terapiler ilaç tedavisi ile bir arada da uygulanabilmektedir.
DEHB’nin İlaçla Tedavisi
Dikkat Eksiklği ve Hiperaktivite Bozuzkluğu’nun ilaçla tedavisi Ancak şiddetli ve işlevselliğin bozulduğu olgularda stimülan ya da stimülan olmayan dehb ilaçları ile tedaviye başlanılır. Ailelerin ilaç tedavisi ile ilgili çeşitli çekinceleri olması normaldir ancak bilinmelidir ki, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunu tedavisinde kullanılan ilaçlar asla bağımlılık yapmazlar. Büyüme ve gelişme geriliğinde rol oynamazlar. Kronik dahili hastalıklara, karaciğer, böbrek vb organların yetmezliğine yol açmaz ve bu organlara zarar vermezler. Uyku ve uyuklama yan etkisine neden olmazlar.
Bu ilaçlar, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu semptomları iyileşinceye ya da işlevselliği bozmayacak düzeyde gerilediğinde azaltılarak ya da doğrudan kesilebilirler. Her olguda ömür boyu kullanımı söz konusu değildir. İlaçların tatil günlerinde kullanılmaması kesilmesi yapılan çalışmalara göre tavsiye edilen bir durum değildir. Ancak her olguda tedavi algoritması ve tedavi süreci farklılık arz edebilir. Özetle DEHB tedavisinde ilaçlar, faydaları (muhtemel) “zararlarından” fazla olduğu için tercih edilen ve kullanım süresi olgundan olguya değişebilen ve çok faydalı sonuçlar verebilen bir tedavi seçeneğidir ve gerekli durumlarda kullanılmaları kesinlikle tavsiye edilmektedir.
İletişim Bilgileri:
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi Dahil Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi İle İlgili Her Türlü Soru İçin Bize Ulaşın:
Tel: (0312) 284 00 21
Adres:
Platin Tower İş Merkezi, (Medicana Hast.Yanı), Kat:18, No: 69, Çankaya/Ankara
Bizi Sosyal Medyadan Takip Edin:
