KARDEŞ KISKANÇLIĞI/REKABETİ NEDİR?
Kardeş kıskançlığı (rekabeti) aileye ikinci çocuğun katılımı ile başlayan kardeşler arasında süregelen kıskançlık yarış ve çatışmaların yaşanması durumudur. Kıskançlık duygusu, büyük çocuklar için ebeveynlerini kaybetme endişesini ifade eder. Sigmund Freud a göre kardeş ilişkilerinde temel rekabet ebeveynin sevgisini ve ilgisini paylaşmaktır.
Kardeş kıskançlığı, sağlıklı sınırlar içinde olduğunda yeni bir kardeşin varlığı ile öngörülebilir ve normal bir tepkidir. Çoğu ailede, büyük çocuğun ebeveynlerine uygun şekilde bağlı olduğunu ve ebeveyn-çocuk ilişkisine yönelik algılanan bir tehdide yanıt verdiğini gösterir. Fakat kıskançlık aşırı bir seviyede yaşandığında aileler için stresli ve zorlayıcı bir hale gelmektedir. Freud, çocukların kıskançlığının şiddetini şöyle ifade eder; “Çocuklukta erkek ve kız kardeşlere yönelik düşmanca duygular ve davranışlar, yetişkin bir gözlemcinin görmeyen gözünün algılayabileceğinden çok daha fazladır.”
Büyük çocuğun yaşadığı hayal kırıklığı, değersizlik ve öfke duyguları; sözlü ve fiziksel saldırı, sürekli ilgi bekleme veya gelişimsel olarak gerileme ile kendini gösterebilir ve önlem alınmazsa birçok psikolojik sorunlara yol açabilir.
KARDEŞ KISKANÇLIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kardeş rekabetinin davranışsal belirtileri, aşağıdakiler gibi çeşitli biçimler alabilir:
Saldırgan davranış en çok anneye yöneliktir, ancak bebeğe, babaya, oyun arkadaşlarına, kendine veya oyuncaklara da yönelik olabilir. Agresif davranış çoğunlukla büyük kardeş yürümeye başlayan çocukken ortaya çıkar. Bu davranıştaki artışlar, muhtemelen yeni bebek 4 ila 5 aylıkken sosyal olarak daha aktif hale geldiğinde ve hareket ettiğinde ortaya çıkacaktır. Açık düşmanlık, emziği bebeğin ağzından çekmek veya bir oyuncağı almak gibi bebeğe yönelik daha ince davranışlara indirgenebilir.
Yaramazlık veya aile kurallarına aykırı şeyler yapmak, annenin bebekle meşgul olduğu zamanlarda sıklıkla ortaya çıkar. Bu strateji hem evdeki gerilimi artırmaya hem de yürümeye başlayan çocuğun çevresindekilerin davranışlarını değiştirmedeki devam eden gücünü doğrulamaya hizmet eder. Böyle bir davranışın ne zaman meydana geldiğinin dikkatli bir izlemi, aileye bunun “rastgele” olmadığını, belirli bir duruma bağlı olduğunu vurgulayabilir.
Bazı çocuklar bebeğe karşı aşırı uyumlu veya aşırı isteklidir. Belki de çocuk yaramazlık yaptığında tamamen ilgisiz kalmaktan korkar, bu nedenle çocuk ailedeki yerini sağlama almak için “fazla iyi” olur. Sonra tekrar, kendi saldırgan ve öfkeli duygularından o kadar korkabilir ki, onları sıkıca kontrol altında tutabilir. Bu, çocuk için daha maliyetli bir strateji haline gelebilir ve aktif olarak agresif bir kalıba veya sinirli, depresif bir ruh haline dönüşebilir.
Gerileyici ve bağımlı davranış genellikle ebeveyne yapışma ve sürekli bir şeyler talep etme şeklinde görülür. Diğer olası gerileyici davranış türleri arasında uyku bozuklukları, kekemelik, parmak emme, yatak ıslatma, yemeyi reddetme veya talep etme ve bebek konuşması sayılabilir. Bu tepkiler, kişinin bebekle aynı ilgi ve bakımı görüp göremeyeceğini anlamaya ve aynı ilgiyi görmesine hizmet eder. Ayrıca, herhangi bir strese ve uyum talebine beklenen yanıttır.
KARDEŞ KISKANÇLIĞININ NEDENLERİ NELERDİR?
Çocuklar, yeni bir bebeğin gelişiyle ebeveynleri ile olan ilişkilerinin tehdit altında olduğunu hissedebilirler. Yeni bebek gelene kadar ebeveynlerinin ilgi odağı onlardır ama şimdi kardeş bir rakip olarak görülmektedir.
Çocuklar, ebeveynlerinden eşit olmayan miktarda ilgi, disiplin ve tepki aldıklarını hissederler. Bu yüzden tercih edilmek için yarışırlar.
Çocuklar bireysel farklılıkların ve kendi güçlü ve zayıf yönlerinin farkında olmayabilirler, bu yüzden kardeş rekabeti bir güç mücadelesi olarak ortaya çıkıyor olabilir.
Çocuklar bir kardeşinin ilgisini çekmenin ve onunla iletişim kurmanın olumlu yollarını veya eğlenceli aktivitelere nasıl başlayacaklarını bilemeyebilirler, bu yüzden bunun yerine kavgaları seçerler.
Ailenin kıyaslayıcı bir tutum sergilemesi çocuğa değersizlik hissettirerek kıskançlığı tetikleyebilir.
KARDEŞ KISKANÇLIĞINA KARŞI YAPILABİLECEKLER
A-Çocuğu Yeni Bir Kardeşe Hazırlamak
Yeni bir kardeşin gelişi, büyük çocukta güçlü kıskançlık ve yerinden edilme duygularının ortaya çıkabileceği bir zamandır. Tehdit altında ve kıskanç hissetmeleri doğaldır. Eskiden onların olan ebeveyn ilgisi şimdi başkalarıyla paylaşılıyor.
Büyük çocuğun, yeni bir bebek olduğunda başa çıkması gereken birçok şey vardır. Bazen bebek beşiğini ve diğer ekipmanlarını kullanır ve hatta büyük çocuğun bebek kıyafetlerini alır. Büyük çocuk, duygularını çoğu zaman sözel olarak ifade edemez ve davranışları aracılığıyla dışa vurabilir. Ebeveynler olarak, çocuğun davranışlarına değil duygularına empatik bir şekilde yanıt vermeye çalışın. Çocuğun bu zorlu süreçte güvenceye ve desteğe ihtiyacı olacaktır.
18 aylıktan küçük çocukları yeni bir kardeşe hazırlamak zordur çünkü kelime dağarcığı ve kavrayışları sınırlıdır. İki yaşından büyük çocuklara hamileliğin sonlarında yeni bebek hakkında bilgi verilebilir ve ailedeki önemli yerlerinin güvencesi verilebilir.
Yeni yürümeye başlayan çocuğunuzun yeni kardeşi geldiğinde değişikliklere alışması için, bebek için önceden pratik düzenlemeler yapmaya çalışın. Öneriler şunları içerir:
- Çocuğunuz hala karyolayı kullanıyorsa, onu mümkün olan en kısa sürede bir yatağa yatırmayı düşünün. Bebek doğana kadar beklerseniz, yürümeye başlayan çocuğunuz yeni bebeğe karyolasını çaldığı için kızabilir.
- Doğum izni alacaksanız veya bir bakıcı tutacaksanız, bu düzenlemeleri bebeğin doğumundan birkaç hafta önce başlatmaya çalışın. Bu, yürümeye başlayan çocuğunuza uyum sağlaması için zaman tanır.
- Yeni yürümeye başlayan çocuğunuzun evin dışında devam eden aktiviteleri olduğundan emin olun – örneğin, onlara oyun grubunda veya benzer bir aktivitede başlamayı düşünün.
- Yeni yürümeye başlayan çocuğunuzu doğumdan önce bebekle ilgili sürece dahil edin; örneğin, bebeğin isimleri hakkında konuşun, onlara kendi bebeklik süreci ile ilgili bilgi verin, yeni doğan fotoğraflarını gösterin ve bebeğin nasıl çok yardıma ihtiyacı olacağını açıklayın.
B-) Kardeşlere Nasıl Davranmalı?
- Her çocuğunuza değerli ve özel olduğunu hissettirin. Onu koşulsuz sevdiğinizi hissetmesi için mutlaka birebir ilgilendiğiniz bir zaman dilimi oluşturun.
- Çocuklarınızı birbiri ile kıyaslamayın. Her bir çocuğun duyguları ihtiyaçları ve bakış açısı kendine özgüdür ve önemelidir.
- Temel sınırlar belirleyin ve bu kuralları tutarlı bir şekilde uygulamaya devam edin. Böylece çocukların birbirine zarar vermesi konusunda önlem almış oluruz.
- Çocuğunuzun empati kurmasını ve duygularını ifade etmesini teşvik edin. Böylece saldırganlık göstermek yerine daha sağlıklı iletişim kurabilir.
- Çocuklarınıza problem çözme becerilerini öğretin. Problemi tanımlamak ve alternatif çözüm yollarını sıralamak için ona zaman tanıyın.
- Uzman desteği almaktan çekinmeyin. Eğer kardeşler arasındaki sorun farklı sorunlara yol açıyorsa ve sorunlar büyüyorsa hem çocuğunuzun hem de aile tutumlarının uzmanlar tarafından değerlendirilmesi gerekir.
KARDEŞ KISKANÇLIĞINDA NE ZAMAN BİR UZMANA BAŞVURMALI?
Bazı durumlarda, kardeş kıskançlığı şiddete dönüşebilir, bir kardeşin davranışları diğerine düzenli olarak zarar verebilir. Ailede buna benzer bir kardeş şiddeti yaşanıyorsa acilen profesyonel yardıma başvurmak gerekir. Bazı durumlarda ise kardeş kıskançlığı sebebiyle ailede yaşanan sorunlar ebeveynlerin ruh sağlığını etkileyebilir. Kardeş rekabeti bir aile üyesinin fiziksel veya psikolojik güvenliği için tehlike oluşturuyorsa yardım almak çok daha önemlidir.
Araştırmalara göre kardeş rekabeti çocuklarda psikolojik ve fiziksel saldırganlığı besleyebilir, çocuğu travmatize edebilir ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde ruhsal sorunlara yol açabilir. Eğer sorunlar uzun süredir devam ediyorsa uzmanlara danışılması önerilir.
İletişim Bilgileri:
Kardeş kıskançlığı Dahil Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi İle İlgili Her Türlü Soru İçin Bize Ulaşın:
Tel: (0312) 284 00 21
Adres:
Platin Tower İş Merkezi, (Medicana Hast.Yanı), Kat:18, No: 69, Çankaya/Ankara
Bizi Sosyal Medyadan Takip Edin:
https://www.instagram.com/pskytrcagatayugur
https://www.facebook.com/drcagatayugur
