Nöropsikoloji Nedir?
Nöropsikoloji, davranışların ve bilişsel işleyişin merkezi sinir sistemi ile olan ilişkisini inceleyen bir psikoloji dalıdır. Beyin ve sinir sistemindeki bozukluklar psikolojik ve bilişsel işlevleri etkileyebilir. Beyindeki bu bozukluklar dikkat, bellek ve öğrenme zorlukları, duygu durum sorunları, konuşma ve uyku bozukluklarına yol açabilir. Başvuru sebebi bu sorunlardan hangisi olursa olsun doğru tanı ve tedavi planı için var olan sorunların kök sebeplerinin incelenmesi gerekir. Bu aşamada ise sıklıkla nöropsikolojik testlere ihtiyaç duyulur.
Nöropsikolojik Test (NPT) Nedir?
Nöropsikolojik test olarak da adlandırılan nöropsikolojik değerlendirme, beyin işleviyle bağlantılı beceri ve yeteneklerin derinlemesine bir değerlendirmesidir. Bu değerlendirme, dikkat, problem çözme, hafıza, dil, IQ, görsel-uzaysal beceriler, akademik beceriler ve sosyal-duygusal işlevsellik gibi alanları ölçer.
Nöropsikolojik değerlendirme, birçok bozukluğun teşhisi ve takibi için yapılan altın standart çalışmaların bir parçasıdır. Değerlendirmenin ve onunla birlikte gelen teşhislerin ve tavsiyelerin faydası, tedavi eden profesyonellerin, çocuğun belirli alanlarda neden zorluk yaşadığını daha iyi anlaşılmasını sağlamasıdır. Değerlendirme, çocuğun belirli güçlü ve zayıf yönleri dikkate alındığında, etkili ve uygun olabilecek müdahale veya tedavi türleri için öneriler sağlayacaktır.
Nöropsikolojik Değerlendirme Hangi Durumlarda Kullanılır?
Nöropsikolojik testler çeşitli nedenlerle kullanılır. Kullanıldığı durumlara örnekler şunlardır:
- Teşhise yardımcı olmak için: Test sonuçları bazen bilişsel süreçler ile ilgili sorunların nedenini anlamaya yardımcı olmak için kullanılır. Örneğin, bilişsel (zihinsel) değişikliklerinizin normal yaşlanma, nörolojik bir hastalık, depresyon, anksiyete veya diğer nedenlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemek için test sonuçları kullanılabilir.
- Bilişsel güçlü ve zayıf yönleri belirlemek için: Bazı durumlarda, örneğin akademik alanda sorun yaşayan çocuklar için, hangi bilişsel işlevlerin daha iyi ve hangilerinin desteğe ihtiyaç duyduğunu bulmak için testler istenebilir. Bir diğer örnekte ise beyin hasarı gibi bilinen bir nörolojik olay varsa, hangi bilişsel işlevlerin etkilendiğini bulmak için testler istenebilir.
- Tedavinin etkinliğini ölçmek için: Bazı durumlarda, bilişsel yeteneklerin müdahaleden etkilenip etkilenmediğini belirlemek için tedaviden önce ve sonra bir test yapılır. Başlangıç çizgisinden sonra bir noktada yeniden muayene, ilacı etkisinin ne olduğunu veya travmatik beyin hasarından ne kadar kurtulduğunuzu gösterebilir.
- Bir tedaviyi veya başka bir müdahaleyi planlamaya yardımcı olmak için: Hangi bilişsel yeteneklerin rehabilitasyonun odak noktası olması gerektiğini belirlemek için test sonuçları kullanılabilir. Sonuçlar ayrıca hekimlerin hangi güçlü yönlerin zayıflıkları telafi edebileceğini belirlemesine yardımcı olur. Bu değerlendirme, okul veya çalışma programlarında ayarlamalar yapmak için temel sağlayabilir ve sizin için önemli olan üzerinde çalışabileceğiniz becerileri belirleyebilir.
Nöropsikolojik Testler Hangi Sorunlarda İstenir?
Nöropsikolojik değerlendirmenin amacı, birden fazla alandaki güçlü ve zayıf yönleri dikkatli ve kapsamlı bir şekilde değerlendirmek ve belirlemektir. Değerlendirme için yönlendirilen bazı çocuklar zaten bilinen bir öğrenme bozukluğuna veya başka bir tanıya sahip olabilir. Bazı çocuklar ise tanı ve tedavi planı için yönlendirilebilir. Her iki durumda da, nöropsikolojik değerlendirmenin sonuçları, çeşitli bilişsel ve psikolojik sorunlarla ilgili tanıları netleştirmeye yardımcı olabilir ve çocuğun evde ve okulda ihtiyaçlarını ele almak için özel öneriler geliştirebilir. Ayrıca güncellenmiş bir değerlendirme tedavi veya müdahalede değişiklikler önerebilir veya zaman içinde becerilerdeki değişiklikleri ve gelişimi gösterebilir.
Nöropsikolojik değerlendirme yapılması gerekebilen bazı alanlar şöyle özetlenebilir:
- Öğrenme güçlüğü ve öğrenme farklılıkları
- Dikkatsizlik, hiperaktivite, dürtüsellik
- Planlama ve organize etme zorluğu gibi yönetici işlev zayıflıkları
- İşleme hızı sorunları
- Dil bozuklukları veya gecikmeler
- Görsel-uzaysal, görsel-motor eksiklikleri
- Zihinsel engelli
- Otizm spektrum bozukluğu
- Anksiyete, depresyon
- Evde veya okulda davranış güçlükleri
- Nörolojik durumlar (örn. epilepsi, travmatik beyin hasarı, beyin tümörleri)
Örneğin DEHB şüphesi olan bir çocuk için nöropsikolojik testlerden Stroop testi, İşaretleme Testi, Görsel İşitsel Sayı Dizileri Testi istenirken, ÖÖG için Özgül Öğrenme Güçlüğü Test Bataryası istenebilir.
Nöropsikolojik Testler Hangi Bilişsel Alanları Ölçer?
Nöropsikolojik değerlendirme çocuğun ihtiyacına ve çocuğun yakın geçmişte başka bir klinisyen tarafından değerlendirme alıp almadığına göre belirlenir. Genel olarak, bir nöropsikolojik değerlendirme entelektüel işleyişin (IQ), akademik başarının, dikkatin ve yönetici işlevlerin ve duygusal ve davranışsal işleyişin değerlendirilmesini içerecektir. Değerlendirme ayrıca görsel-uzaysal ve görsel-algısal becerilerin, görsel-motor ve ince motor koordinasyonun, sözel ve görsel hafızanın daha derinlemesine değerlendirilmesini de içerebilir.
- Entelektüel Beceriler (IQ)
Entelektüel işlevsellik, bireyin akıl yürütme ve problem çözme yeteneğini ifade eder. Genellikle iki kısma ayrılır: sözlü ve sözsüz akıl yürütme yetenekleri. Sözlü akıl yürütme, sözlü problemleri çözmede veya kavramlar hakkında düşünmede kelimeleri (dili) anlama ve kullanma yeteneğidir. Sözlü akıl yürütme testleri genellikle sözlü bulmacaları çözmeyi ve kelime tanımları sağlamayı içerir. Sözsüz akıl yürütme, görsel bilgiyi anlama ve analiz etme yeteneğidir. Testler, bireyin görsel bulmacaları çözme, kalıpları tamamlama ve hedef resimleri yeniden oluşturmak için blokları kullanma yeteneğini vurgulayabilir.
Ayrıca sözlü ve sözsüz akıl yürütmeyi destekleyen iki temel bilişsel beceri alanı vardır: çalışma belleği ve işlem hızı. Çalışma belleği, onlarla çalışırken birçok bilgiyi akılda tutma yeteneğidir. Bir alışveriş listesini akılda tutmak veya karmaşık talimatları yazmadan hatırlamak buna bir örnek olabilir. İşlem hızı, bilgileri işleme ve otomatik görevleri gerçekleştirme hızımızdır. Çocuklar bilgileri akranlarından daha yavaş işlediğinde, yeni bilgileri anlamaları veya ödevleri tamamlamaları daha uzun sürebilir.
- Akademik başarı
Akademik başarı, matematik hesaplama ve matematik problemi çözme, temel okuma ve okuduğunu anlama, yazma ve öğrenmeyi destekleyen akademik hazır bulunuşluk becerilerinin değerlendirilmesini içerir.
- Dikkat ve Yönetici İşlevler
Dikkat, bir kişinin dikkat dağıtıcı uyaranları görmezden gelirken diğer bir göreve seçici olarak odaklanma yeteneğini ifade eder. Bireyin dikkatini sürdürme yeteneği; görsel-uzaysal beceriler, bellek ve dil dâhil olmak üzere tüm üst düzey süreçler için bir temel olarak hizmet eder. Yönetici işlev; planlama, bilgi kümeleri arasında geçiş yapma, dürtüselliği engelleme ve kendi kendini izleme yeteneğidir. Yönetici işlevler, bir kişinin amaçlı, organize, stratejik, kendi kendini düzenleyen, hedefe yönelik davranışlarda bulunma yeteneğinin yanı sıra yaratıcı ve soyut düşünceden sorumludur.
- Sözel ve Görsel Bellek
Bellek; kodlama kapasitesi (belleğe girilebilmesi için bilgiyi zihinsel olarak işleme), depolama (bu bilgiyi bir süre boyunca tutma) ve bilginin geri alınması (gerektiğinde depolanmış anılara erişme veya geri çağırma) dâhil olmak üzere çeşitli süreçleri içerir. Görsel bellek; görsel uyaranları depolama ve işleme kapasitesini ifade eder. Sözlü bellek ise sözlü olarak sunulan bilgileri depolama ve işleme kapasitesini ifade eder.
- Görsel-Mekansal ve Görsel-Algısal İşleme
Görsel-uzaysal işleme, görsel bilgiden alınan anlamın işlenmesi ve yorumlanmasıyla ilgili görsel bilişsel becerileri ifade eder. Bu beceri, bir bireyin uzamsal kavramlar geliştirmesine ve ayrıca çizgilerin ve açıların yönünü, konumunu, yönlülüğünü ve uzaydaki nesnelerin ilişkilerini yargılamasını sağlar.
- Görsel-Motor ve İnce Motor Koordinasyonu
Görsel-motor işleme, bireylerin görsel ve motor yeteneklerini bütünleştirebilme derecesini ifade eder. Küçük kas becerileri, bireyin kalem, düğme, makas vb. gibi küçük nesneleri doğru şekilde manipüle etme yeteneği de dâhil olmak üzere kas hareketlerinin koordinasyonunu ifade eder.
Çocuk-Ergen Ruh Sağlığında Nöropsikolojik Testlerin Önemi
Çocuk ve ergen ruh sağlığı için Nöropsikolojik testler, doğru tanı ve tedavi sürecinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Başvuru sebebi ne olursa olsun sorunun altında yatan sebepler dikkatle incelenmelidir ve bu aşamada uzmanlar sıklıkla Nöropsikolojik testlere başvururlar.
Ayrıca NPT çocukların ve gençlerin güçlü ve zayıf yönlerini fark edip okul içinde ve dışında potansiyellerini ortaya çıkarmaları için tüm hizmetleri almalarına yardımcı olur. Aksi halde ise gerekli testlerin yapılmaması halinde doğacak sorunlar tedavi sürecini olumsuz etkileyebilir veya tedavi süreci gecikebilir. Dolayısıyla NPT bir uzman tarafından talep edildiğinde vakit kaybetmeden yaptırılması çocuk ya da ergenin ruh sağlığı açısından oldukça yararlı olacaktır.
Ruh sağlığınızın yaşamın önemli bir parçası olduğunu ve çocuk ruh sağlığı alanında uzman ekibimizin size destek olmak için her zaman yanınızda olduğunu unutmayın.
İletişim Bilgileri:
Nöropsikolojik Testler Dahil Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi İle İlgili Her Türlü Soru İçin Bize Ulaşın:
Tel: (0312) 284 00 21
Adres:
Platin Tower İş Merkezi, (Medicana Hast.Yanı), Kat:18, No: 69, Çankaya/Ankara
Bizi Sosyal Medyadan Takip Edin:
