OKUL FOBİSİ Mİ YOKSA UYUM SÜRECİ Mİ?

Bu süreç içinde aileler de birçok kaygı yaşamaktadır. Bazen aileler çocuklarından ayrıldıkları için kendileriyle ilgili suçluluk ve kaygı duyguları yaşarlar ki bu sinyaller çocuğun okul korkusunu artırabilmektedir. Bu nedenle annenin kararlılığı ve iç rahatlığı çocuğun uyum süreci için çok önemlidir. Uyum sürecinin sağlıklı tamamlanabilmesi için ilk isteğimiz annenin de duygusal olarak hazır olmasıdır.

Uyum sürecindeki çocukların tepkileri bireysel farklılıklar göstermektedir. Bazı çocuklar ilk üç gün ya da bir hafta ilgili ve istekli olur. Okul onun için oyun yeri gibidir. Ama zamanla ebeveynleriyle birlikte olmak ister, sürekli okula gelmenin anlamını yeni kavrar ve tepki gösterir. Bazı çocuklar da en baştan itibaren ebeveynlerinden ayrılmak istemez. Sınıfa gelmesini, yanında olmasını, annesinin yedirmesini ister ve doğal olarak ağlama gözlenir. Tüm bunlar ilk zamanlarda normaldir.

Çocuğun okula alışma sürecinde hangi davranışlardan kaçınmalıyız?

Çocuğunuz uyum problemi yaşarsa diğer çocuklarla kıyaslamayın. Korku ve kaygı yaşayan bir çocuk için bu hislerle başa çıkmak yeterince zorken kıyaslama yapmak, çocuğun yetersiz hissetmesine sebep olacaktır. Bu süreçte onu desteklediğinizi ve anlamaya çalıştığınızı ifade etmeniz çok önemlidir.

“Okulda sıkıldın mı, korktun mu?” gibi olumsuz ifadeler kullanarak sorular sormayın. Bunun yerine “Okulda neler yaptınız?”, “Günün nasıl geçti?”, “Eğlenceli bir şey oldu mu?” gibi sorular sorabilirsiniz. Bu tür sorular çocuğun deneyimini daha rahat paylaşmasını sağlar, okul sürecini olumlu bir çerçevede hatırlamasına yardımcı olur.

Kaygılarınızı çocuğunuza hissettirmeyin. Bu dönemde bazı anne babalar kendi kaygı ve korkularını çocuğa yansıtıyor olabilir. Bu zamana kadar ilk kez çocuğundan ayrı vakit geçiren anne, onu bırakıp gittiği için kendini suçlu hissedebilir. Burada kendi içinize yönelip “Çocuk mu benden ayrılamıyor, ben mi çocuktan ayrılamıyorum?” sorusunu sorabilirsiniz. Bu kaygı ve korkuların sizi çok fazla etkilediğini düşünüyorsanız siz de profesyonel destek alabilirsiniz.

Okulda vedalaşma sürecini çok uzun veya çok kısa tutmayın. Burada sınırlarımız net olmalıdır. Çocuğa “Artık gidebilir miyim?” diye sorarsanız, ayrılık kaygısı yaşayan bir çocuktan kolay kolay “Git” cevabını alamazsınız. “Ben şimdi seni sınıfına bırakıyorum ve gidiyorum. Okulun bitince seni almaya geleceğim ve tekrar birlikte olacağız.” diyerek süreci anlatıp bu ayrılığın kısa süreli olduğunu ifade etmeli ve okula gitmesinin isteğine bağlı değil, gerekli olduğunu anlatmalısınız.

Çocuğu öğretmen ve okul ile korkutmayın. “Eğer yapmazsan öğretmenine söylerim!” gibi söylemlerden uzak durun. Çünkü çocuk korku ve kaygıyla değil, sevgi ve saygıyla eğitilir. Öğretmen ve okul onlar için korkulacak bir alan değil, güvenli bir alan olmalıdır. Gününün büyük bir kısmını geçirdiği kişi ve yerden korkması, bizim yararımıza olmayacaktır.

Çocuğun okula alışması için öneriler

Okulun ilk günlerinde çocukla birlikte okula gitmek ve çocuğu yüreklendirmek olumlu sonuç verebilir. Bu süreçte yanında olmak ve bu heyecanlı süreci sizinle paylaşması çocuğunuz için son derece önemlidir.

Okula ilk başladığı günlerde bir süre çocuğunuz ile birlikte kalın ama bunun ne kadar süreceğini çocuğa bildirin ve daha önce okula alışsa bile sözünüzde durun. Tutarlılık ve net sınırlar önemlidir. Çocuğunuzla açık iletişim kurun.

Çocuğunuzla bir hafta öncesinden başlayarak, ilk gün ve okul arkadaşları hakkında konuşun. Neler yaşayabileceğini, neler yapması gerektiğini, nelerle karşılaşacağını çocuğunuzla konuşabilirsiniz. Böylece belirsizlikten kaynaklanan korkunun önüne geçersiniz. Ayrıca çocuğun gideceği okul önceden ziyaret edilerek okul ve sınıf ortamı konusunda bilgi sahibi olması sağlanabilir.

Ebeveynlerin okul konusunda özendirici konuşmalar yapmaları, okulla ilgili anılarından söz etmesi yararlı olabilir. Bir zamanlar sizin de o sıralarda oturduğunuzu, okul bahçesinde koşturduğunuzu ve okulunuzu bitirip iş ve meslek sahibi olduğunuzu duymak onun için motivasyon kaynağı olabilir. Ve yalnız olmadığını, herkesin bu yollardan geçtiğini çocuğunuza vermiş olursunuz. Ancak bu mesajı verirken “Herkes okula gidiyor, abartma! Biz de o yollardan geçtik.” diyerek çocuğun korku ve kaygısı kesinlikle küçümsenmemelidir.

Çocuklar bunları düşünebilir:

• Neden anne ve babamdan ayrılıyorum? 
• Okuldaki bütün bu çocuklar da kim? 
• Öğretmenim beni sevecek mi ve beni burada koruyabilecek mi? 
• Arkadaşlarım olacak mı? 
• Okulda kaybolur muyum? 
• Eve nasıl döneceğim? 

Çocukların sorularına olabildiğince açık cevaplar verilmelidir. Okul hakkında çocuğun korku, kaygı ve düşünceleri dikkate alınmalıdır.

Okul fobisi mi yoksa uyum süreci mi olduğunu nasıl anlarız?

Okula uyum sürecinde çocukların çeşitli tepkiler göstermesi son derece doğaldır. İlk günlerde ya da haftalarda ayrılık kaygısı, ağlama, mide ağrısı ya da isteksizlik gibi davranışlar sıkça gözlenebilir. Bu tepkiler genellikle kısa sürelidir; çocuk okul ortamına alıştıkça ve öğretmenine, arkadaşlarına güven duymaya başladıkça giderek azalır.

Ancak bazı durumlarda bu zorluklar beklenenden daha uzun sürer ve yoğunlaşır. Çocuk okula gitmeyi ısrarla reddedebilir, her sabah ağlama krizleri yaşayabilir, baş ağrısı, mide bulantısı gibi bedensel yakınmalar sıkça ortaya çıkabilir. Ebeveynin ikna çabalarıyla dahi çocuğun okula gitmemekte diretmesi ve bu durumun aile içinde çatışmalara yol açması okul fobisi olasılığını akla getirir.

Kısacası, kısa süreli ve hafif tepkiler uyum sürecinin doğal parçasıyken, uzun süre devam eden ve şiddetli şekilde ortaya çıkan davranışlar okul fobisi yönünden dikkatle değerlendirilmelidir. Bu noktada ebeveynin sabırlı, kararlı ve tutarlı olması önemlidir; fakat belirtiler yoğun seyrediyorsa profesyonel bir uzmandan destek almak hem çocuk hem de aile için süreci kolaylaştırıcı olacaktır.

Psikolog Feyza Yaren Şahiner 

Çocuk, Ergen, Yetişkin Bireysel Danışmanlık

Doç. Dr. Çağatay Uğur Muayenehanesi – Ankara